در حالی که طی روزهای اخیر، مسئولان محیط‌زیست و سایر دستگاه‌های مرتبط با آلودگی، خودروها و به قول خودشان منابع متحرک را عمده‌ترین منبع آلاینده هوای تهران معرفی می‌کنند اما دکتر امیر کاووسی، پژوهشگر و استاد دانشگاه تربیت مدرس می‌گوید: با وجود آنکه خودروها سهم عمده‌ای در آلودگی هوای تهران دارند ولی گرد وغبار و دود کارخانه‌های آسفالتی که بی‌محابا و بدون کنترل و نظارت آسفالت تولید می‌کنند شریان‌های تنفسی شهر را تسخیر کرده‌اند.
این استاد دانشگاه که مطالعات میدانی متعددی در این زمینه صورت داده در گفت‌وگو با همشهری افزود: آماری که درخصوص تعداد خودروها اعلام می‌شود درصورتی می‌تواند مستند باشد که مبنای آن مطالعات میدانی باشد.
بنابراین نمی‌توان صرفا براساس شماره‌گذاری ادعا کرد که ایکس تعداد خودرو در سطح شهر تردد می‌کند؛ حتی اگر این آمارها درست باشد در طول شب، یک ششم این خودروها هم در معابر شهری تردد ندارند با این حال هنگام صبح هاله‌ای از گرد وغبار تهران را فرا گرفته است که نمی‌توان آن را به تردد خودروها نسبت داد بلکه این آلودگی ناشی از منابع آلاینده ثابتی است که در طول شب به دور از نظارت لازم فعالیت خود را تا بالاترین سطح ممکن افزایش می‌دهند.
کاووسی با اشاره به اینکه اغلب عملیات آسفالت‌کاری خیابان‌ها به‌دلیل محدودیت‌های راهنمایی و رانندگی از نیمه شب تا قبل از 6 صبح صورت می‌گیرد، کارخانه‌ها با تمام ظرفیت در این ساعات فعالیت می‌کنند؛ کارخانه‌هایی که اغلب فرسوده و غیراستاندارد هستند که یا پیش از انقلاب راه‌اندازی شده‌اند و فیلترهای آنها را برداشته‌اند یا بعدا مونتاژ شده‌اند که فاقد فیلترند.
وی در تشریح فرایند کار این کارخانه‌ها گفت: در این کارخانه‌ها مصالح پس از قرار گرفتن در گردونه‌ای مخصوص، تحت حرارت مستقیم شعله مشعل قرار می‌گیرد در نتیجه گرد و غبار فراوانی که براثر حرارت تولید شده با دود عظیمی که ناشی از سوخت مازوت دراین کارخانه‌هاست به سوی آسمان متصاعد می‌شود و باد‌های غربی- شرقی، این دود و غبار را بر فراز تهران می‌آورد؛ این سناریویی است که در سمت شرق تهران نیز دقیقا تکرار می‌شود و باد، آلاینده‌های ناشی از 35 کارخانه آسفالتی که در این بخش قرار گرفته‌اند را بر فراز پایتخت می‌آورد.
به گفته کاووسی، در این کارخانه‌ها در طول روز با ریختن آب روی دودکش‌ها، حجم گرد و غبار را کمی کاهش می‌دهند که این گرد وغبار ته نشین شده وارد حوضچه‌ای می‌شود و به‌صورت لجن در می‌آِید و بعد با لودر آن را تخلیه می‌کنند.
این شیوه هرچند گرد وغبار را اندکی کاهش می‌دهد اما به‌دلیل درد سرهای آن و دشواری‌هایی که در تخلیه حوضچه‌ها وجود دارد در شب که بیشترین فشار کار و تولید آسفالت است اعمال نمی‌شود، به همین دلیل گرد و غبار کارخانه‌ها در شب به حدی است که حتی از مسافت دور هم کاملا مشهود است.
وی اضافه می‌کند: صرف بودن کارخانه در حریم تهران مشکلی را ایجاد نمی‌کند بلکه مشکل استاندارد نبودن آنهاست. در بسیاری از کلانشهرها کارخانه‌های آسفالت حتی در خود شهر هم فعالیت می‌کنند با این تفاوت که این کارخانه‌ها در فضای سرپوشیده قرار گرفته‌اند و در بخشی از دودکش آنها یک اتاقک بزرگ مخصوص فیلتر در نظر گرفته شده که در آن تعداد زیادی فیلتر تعبیه شده است.
این فیلترها مانع از خروج گرد و غبار می‌شوند. این سازوکاری است که در هیچ کارخانه‌ای در ایران نمی‌بینید دلیل آن هم گران بودن این فیلتر‌هاست؛ یعنی بهای یک کارخانه آسفالت بین 250 تا 300 میلیون تومان است در حالی که بهای این فیلترها 100میلیون تومان است.
از این رو، کارخانه‌داران برایشان مقرون به صرفه نیست که کارخانه را به این سیستم مجهز کنند. از سوی دیگر، کسی هم کنترل نمی‌کند که این کارخانه‌ها فیلتر دارند یا نه. نکته دیگر اینکه سیستم فیلتراسیون، نگهداری می‌خواهد و باید زمانی برای این نگهداری اختصاص داده شود تا فیلترها تمیز شوند.
این به معنای آن است که براساس یک برنامه زمانبندی، کارخانه ساعاتی تعطیل شود تا این کار انجام شود به همین دلیل صاحبان کارخانه‌ها از آن رویگردانند چون تعطیلی کارخانه بازدهی آنها را کم می‌کند.
برداشت بی‌رویه شن وماسه از بستر رودخانه‌ها
کاووسی به معضل دیگری در زمینه تهیه آسفالت اشاره می‌کند: مشکل دیگری که وجود دارد اینکه کارخانه‌های آسفالت در غرب تهران از بستر رودخانه کرج آن قدر برداشت کرده‌اند که در بخش‌هایی، محل برداشت شن بیش از 40 متر عمق دارد.
این در حالی است که مصالحی که اکنون از بستر این رودخانه برداشت می‌شود قلوه سنگ نیست بلکه شن‌های ریز است که کیفیت لازم را ندارد؛ ضمن آنکه به‌دلیل ریز بودن و آمیختگی آن با خاک هنگامی که وارد چرخه تولید آسفالت می‌شود به‌شدت تولید گرد و غبار می‌کند؛
این روندی است که در شرق تهران و در بستر جاجرود نیز وجود دارد؛ روندی که از یک سو تخریب گسترده بستر این 2 رودخانه حیاتی را در پی دارد و از سوی دیگر باعث پایین آمدن کیفیت آسفالت تولیدی می‌شود.
استاد دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به سوخت نامناسب کارخانه‌های آسفالت تصریح کرد: در حال حاضر فقط 3 کارخانه در منطقه خلیج در جاده مخصوص از سوخت گاز استفاده می‌کنند اما سوخت بقیه کارخانه‌های آسفالت مازوت است که به‌دلیل نداشتن سیستم فیلتراسیون حجم زیادی دود تولید می‌کنند.
کاووسی یادآور شد: متأسفانه مسئولان به جای آنکه به‌دنبال علت باشند دنبال معلولند. مثلا از مردم می‌خواهند از ماسک استفاده کنند در حالی که باید تمهیداتی برای جلوگیری از این آلودگی‌ها فراهم کنند.
برای نمونه دولت می‌تواند از یک سو، شرایط لازم را برای گازسوز شدن این کارخانه‌ها فراهم سازد و از سوی دیگر، با درنظر گرفتن تسهیلات ویژه و تخصیص یارانه، این کارخانه‌ها را ملزم به نصب فیلتر کند. در پی آن، محیط‌زیست هم باید با پایش مستمر این کارخانه‌ها مانع از فعالیت متخلفان شود.
